Inkubacja jaj kur i wszystko już wiesz

autor: darewit Ewa Zwierzchoniewska; opublikowano: 16/07/2022r.

Drobiarstwo domowe (i przemysłowe) w Polsce od zawsze zajmowało szczególne miejsce. Jest ważnym sektorem w pozyskiwaniu i produkcji jaj oraz mięsa drobiarskiego. Rozwój tego rynku jest na fali wznoszącej. Coraz więcej powstaje wytwórni pasz, rosną jak na drożdżach nowoczesne wylęgarnie i zakłady drobiarskie. My jednak skupimy się na indywidualnym gospodarstwie i możliwościach wylęgania jajej kurzych inkubatorami w warunkach domowych.
Zanim jednak przejdziemy do tego tematu mamy dla Was kilka użytecznych informacji.

Czy wiesz, że przodkiem kury domowej jest kur bankiwa (Gallus gallus). Udomowiono go ok 5000 lat temu w rejonie Półwyspu Indochińskiego!
Dzięki temu dzisiaj, w naszych zagrodach goszczą różne rasy kur, które można rozmnażać naturalnie lub sztucznie.

Jajko czy kura? Co było pierwsze?

Te pytania każdy z nas kiedyś słyszał. A jaka jest odpowiedź? Dzisiaj nie będziemy analizować tego tematu. Skupimy się na reprodukcji kury, ale zanim o wylęganiu jaj kurzęcych zaczniemy od jaja.

Ptasie Jajo

Prekursorem wszystkich dotychczasowych wiadomości o ptasim jaju, był PROFESOR EMBRIOLOGII CHEMICZNEJ Alexis Lawrence Romanoff (1892-1980). W 1949 roku wraz z Anastazją Romanoff wydał książkę "The Avian Egg" . Od tego czasu ta pozycja to kompendium wiedzy na temat struktury i funkcjonalnego rozwoju ptasiego zarodka. Romanoff ukazuje z naukową dokładnością cały proces embrionalny ptaków od najwcześniejszego momentu.

Anatomia jaja ptasiego

Poniżej rycina przedstawiająca przekrój podłużny jaja wg rysunku pochodzącego z 1949 r. książki Romanoff

budowa jaja kurzego przekroj

Skład morfologiczny jaja kurzego czyli z czego składa się jajo

Części składowe jaja to:

31,9% żółtko
55,8 % białko

w tym:

23,2% białko płynne zewnętrzne
57,3% białko strukturalne
16,8% białko płynne wewnętrzne
2,7% białko chalazotwórcze
12,3% skorupa z błonami

w tym:

96,9% skorupa
3,1 % błony

W jaki sposób tworzy się jajo

Każdy wie, że kura znosi jajka, ale jak to się dzieje? W bardzo dużym skrócie opiszemy jak powstaje jajko. Trzeba cofnąć się do anatomii i embriologii.

Układ rozrodczy ptasiej samicy to "fabryka" składająca się z dwóch "hal produkcyjnych" : jajnika i jajowodu. Kura ma tylko jeden jajnik (lewy). W jajniku rozwija się komórka rozrodcza i odkłada się żółtko. Jajowód można porównać do krętego taśmociągu. W jajowodzie, w kilku jego odcinkach (lejek, część wydzielająca białko, cieśń, macica) odkładane jest białko, tworzą się błony jajowe i skorupa. Ostatnim odcinkiem jajowodu jest pochwa, która wysuwa się na zewnątrz steku w czasie znoszenia jaja. Cały proces "wyprodukowania" jaja przez kurę trwa trochę ponad dobę ok 25 godzin.

Dlaczego jedne jajka są białe inne żółte, zielone, niebieskie, nakrapiane ?

Kolor skorupki jaja zależy od ras kury. Kolorowe skorupy jaja to wynik ich zabarwienia barwnikiem, który znajduje się we krwi ptaka. Tym barwnikiem jest hematyna, która pokrywa skorupę w ciągu ostatnich 5 godzin przebywania jaja w gruczole skorupowym, w macicy.

O błonach płodowych w jaju

Dzięki zapoznaniu się za co odpowiedzialne są błony płodowe w jajku zrozumiesz dlaczego tak ważne jest utrzymanie w wylęgarce prawidłowych parametrów dla lęgów. To istotna kwestia inkubacyjna.

Na zdjęciu poniżej piękny schemat rozwoju kurczaku w 9 dniu inkubacji.

błony-płodowe-w-jajku-kurzym-w-czasie-inkubacji

Za co są odpowiedzialne błony w jajku

Owodnia - zapewnia środowisko wodne, które chroni zarodek przed wysychaniem i wstrząsami. W płynie owodniowym znajdują się substancje odżywcze i enzymy.
Omocznia - bierze udział w wymianie gazowej pomiędzy zarodkiem a środowiskiem zewnętrznym. Pobiera tlen z powietrza przechodzącego przez pory skorupki i wydala dwutlenek węgla
Kosmówka - gromadzi substancje wydalane przez rozwijające się pisklę
Żółtko w pęcherzu żółtkowym - stanowi źródło składników pokarmowych dla rozwijającego się organizmu. Odżywia przyszłe pisklę.
Białko - pełni funkcję ochronną i również zapewnia pisklęciu wodę.

Jak rozwija się kurczak w jajku ? Rozwój zarodka kury czyli od jaja do pisklęcia.

Kury należą do zwierząt jajorodnych. Oznacza to, że rozwój embionu, przyszłego kurczęcia, zaczyna się po zniesieniu jajka przez samicę, w środowisku zewnętrznym.

Do prawidłowego kształtowania przyszłego ptaka potrzebna jest odpowiednia temperatura. To ona w największym stopniu wpływa na prawidłowy rozwój. Ciepła jajkowi może dostarczać siedząca na jaju kwoka lub urządzenie wylęgowe zwane inkubatorem, wylęgarką, wykluwaczem.

Etapy rozwoju pisklęcia we właściwej temperaturze, stadium tygodniowe

1 tydzień - od 1 doby do 7 doby
Pierwsze 2 doby są kluczowe. Wykształca się pole naczyniowe. Kształtuje się szkielet. Komórki tworzą układ naczyniowy, pokarmowy, nerwowy. Kształtuje się serce i zaczyna bić. Od 3 doby rozwój embrionu postępuje na polu budowy kończyn, skrzydeł i dzioba. Kształtują się wszystkie najważniejsze życiowe organy pisklęcia. W tym okresie bardzo często dochodzi do zamierania zarodków.

inkubacja-jaja-kurzego-1-tydzien
2 tydzień - od 8 do 14 doby
W drugim tygodniu ogrzewania jaja zarodek przypomina już przyszłego ptaka. Pojawiają się pióra, kształtują się pazury, wydłużają kończyny i skrzydełka. Widać zarys grzebienia. Zarodek jest już mocno unaczyniony. Pod koniec drugiego tygodnia następuje zmiana ułożenia zarodka w jajku, z poprzecznego na podłużny. Dziób znajduje się pod prawym skrzydłem ułożony w kierunku komory powietrzenej (tępy koniec jaja). Kurczak przyjmuje pozycję lęgową.

inkubacja-jaja-kurzego-2-tydzien
3 tydzień - od 15 do 21 doby
Ostatni tydzień inkubacji to dalszy rozwój skóry i pazurów. Następuje kolejna zmiana ułożenia ptaka w jaju. Zarodek ma już dziób w komorze powietrznej, zaczyna oddychać płucami. Żółtko które karmiło zarodek w czasie inkubacji zaczyna się wchłaniać i zamykać w ciele pisklęcia. Pisklę zaczyna nakuwanie skorupki by po jej przebiciu wydostać się na świat.

inkubacja-jaja-kurzego-3-tydzien
Teraz już wiesz jak rozwija się kurczak w jajku.

Podpowiemy, że w okresie inkubacji są 4 okresy zwiększonego ryzyka na zamieralność zarodka.
Są to pierwsze 2 dni, pomiędzy 6-7 dniem kiedy omocznia przejmuje funkcje oddechowe, pomiędzy 14-15 dniem kiedy kurczę zmienia ułożenie oraz przed samym wykluciem w 18-20 dniu, kiedy ptak już samodzielnie oddycha.

Wylęganie jajek kurzych

Kury należą do najczęściej hodowanych gatunków zwierząt na całym świecie. Liczba gatunków to aż 600. Zajmują dopiero 4 miejsce w hodowlach światowych po gołębiach, owcach i bydle.

Bez względu na to czy hodujesz jedną rasę czy kilka w swojej zagrodzie zasada i technika inkubacji jaj jest taka sama dla wszystkich kur. Są niewielkie różnice w wylęganiu dotyczące jedynie długości dni wygrzewania. Bez znaczenia jest czy jest to drób ozdobny, ptaki sportowe czy typowo użytkowe.

Startujemy z wylęganiem

Każdy hodowca niezależnie od tego czy jest żółtodziobem czy profesjonalistą liczy na sukces w wykluwaniu. Jest to zrozumiałe. Nikt nie lubi ponosić porażki. Podstawą udanego wylęgu są dobrej jakości JAJA LĘGOWE. Wynik lęgu zależy od nich w bardzo dużym stopniu poza środowiskiem inkubacji, o których będzie mowa poniżej.
Zobacz jakie jajka wybierać opisaliśmy to w naszym poradniku

Warunki inkubacji

Podczas wykluwania w wylęgarkach należy skupić się na:

właściwej temperaturze
odpowiedniej wilgotności
wymianie powietrza
obracaniu jaj

Czynności dodatkowe to:

Kontrola aparatu wylęgowego
Regularne zaopatrywanie wylęgarki w wodę
Zapobieganie utracie zasilania prądem
Regularne monitorowanie stanu jaj w czasie klucia

Chcesz wiedzieć więcej? Zobacz terminarz inkubacji i parametry wylęgania

Jaki wpływ na rozwijanie się zarodka ptasiego ma temperatura ?

Ogromny! Rozwój embrionalny zostaje zatrzymany jeżeli temperatura wynosi 20°C (tzw. zero fizjologiczne). W przypadku temperatury 42°C (tzw. temperatura letalna) zarodki zamierają. Najlepszą temperaturą dla zarodków jest przedział 37-38°C.

Podsumowując: właściwe warunki dla inkubacji to zasada sukcesu wylęgowego

Uwaga: jeżeli jesteś w trakcie inkubacji kontroluj temperaturę w komorze lęgowej !
Wyłączyli prąd w czasie wylęgania ? Nie trać nadziei, że wszystko stracone. Co robić, żeby nie stracić lęgu? Należy obniżyć temperaturę w inkubatorze poniżej zera fizjologicznego. Kilka godzin nie powinno negatywnie wpłynąć na wynik inkubacyjny.

Mamy nadzieję, że z naszą pomocą opanowałeś już teorię, przyszedł czas żeby zostać lęgowcem w praktyce.

Do tego celu przyda się aparat wylęgowy, jeżeli nie prowadzisz lęgów naturalnych albo masz rasę nie siadającą na zniesionych jajkach.

Wśród licznej gamy dostępnych na rynku wylęgaczy domowych każdy nadaje się do drobiu grzebiącego pod warunkiem, że zakres temperatury mieści się w granicach 37-38°C. O nieprawidłowych temperaturach pisaliśmy wyżej.

Do wyboru masz aparaty mało obsługowe czyli inkubatory automatyczne lub wylęgarki półutomatyczne. Budżetowe inkubatory jaj mają zadanie utrzymania optymalnych warunków temperaturowych z pomocą elektronicznych sterowników. Od kilku lat nastąpił duży postęp w rozwoju aparatów wylęgowych i możesz wybierać różne wersje aparatury, z różnymi opcjami sterowania: temperaturą, wilgotnością, obrotem jaj, ustawianiem dni czy alarmami. Miej na uwadze jedno, im więcej elektroniki, w tym wygody obsługiwania, tym sprzęt będzie droższy.

Sprzęt inkubacyjny nie musi być drogi, żebyś rozpoczął lęgi ! Ważne, żeby spełniał oczekiwania i był skuteczny.

Podpowiedź: Wybierz odpowiednią pojemność wylęgarki do nieśności kur niosek w Twoim stadzie. Podlicz ile jajek ogółem zbierzesz w ciągu jednego tygodnia. Szukaj inkubatora na tak wyliczoną ilość jaj. Uwaga: producencji wylęgarek zawsze podają pojemność maksymalną. Możesz do nich włożyć mniej jajek.

Zobacz zestawienie polecanych przez nas inkubatorów na jaja ptasie wraz z ich właściwościami

Skorzystaj z cennych wskazówek przygotowanych dla Ciebie

Nie planuj wyjazdu przez 3 tygodnie wylęgania kur jeżeli nie będzie miał Cię kto zastąpić. Wylęg inkubatorem potrzebuje uwagi i Twojego zaangażowania bez względu na to jak mocno będzie maszyna zautomatyzowana.
W czasie wylęgania rób notatki. Zapisz wynik wylęgu. Przyda się na następne klucia.
Po inkubacji zrób analizę lęgów. Oceń poszczególne etapy i czynniki, które miały wpływ na przebieg i wynik lęgu.
Dokładna obserwacja inkubacji jaj i klucia pozwoli Ci na określenie ewentualnych błędów w technice lęgów. Ta wiedza przyda Ci się przed ponownym wykluwaniem.